Geïnspireerd door een podcast die ik onlangs luisterde, heb ik besloten om elke maand een bericht uit de krant van precies honderd jaar geleden te delen. Oude kranten geven je de kans door de ramen van het verleden te gluren. In de kleinste berichtjes lees je persoonlijke verhalen, over hoe mensen leefden, waar ze zich zorgen over maakten, en hoe anders – of juist hoe herkenbaar – hun wereld was.
Deze maand stuitte ik in het Groninger Dagblad van 21 april 1925 op een bijzonder product: Asthmador, een vrij verkrijgbaar middel tegen astma, dat in de jaren 20 volop werd aangeprezen in Nederlandse kranten. Maar achter deze ogenschijnlijk onschuldige remedie schuilt een fascinerend en soms gevaarlijk verhaal.
Wat was Asthmador?
Asthmador werd verkocht als een effectief middel tegen astma en bronchitis. Het was verkrijgbaar als poeder of sigaretten, bedoeld om in te ademen voor directe verlichting van benauwdheid. De werking was snel: binnen enkele minuten verminderden de symptomen. Maar wat de advertenties niet altijd vermeldden, was dat Asthmador bestond uit een mengsel van Belladonna, Doornappel (Datura stramonium) en kaliumperchloraat. Dit zijn stoffen met sterke effecten op het zenuwstelsel en de ademhaling, en bij verkeerd gebruik konden ze ernstige bijwerkingen veroorzaken.
Wolfskers en doornappel: medicijn of gif?
Belladonna, ook wel wolfskers genoemd, is een plant met een lange geschiedenis van zowel medicinaal als giftig gebruik. In de Renaissance gebruikten vrouwen het om hun pupillen te verwijden, omdat dit als aantrekkelijk werd gezien. Maar de plant bevat ook atropine en scopolamine, stoffen die in hoge doseringen hallucinaties kunnen veroorzaken of zelfs dodelijk kunnen zijn. Het verhaal gaat dat keizerin Livia het sap van de Belladonna gebruikte om haar man, keizer Augustus, te vermoorden.
Doornappel werd al eeuwenlang gebruikt in de geneeskunde en in China zelfs als verdovend middel bij operaties. Maar net als Belladonna kan het hallucinaties opwekken en in hoge doses zeer gevaarlijk zijn. In de jaren 70 werd het in bepaalde kringen zelfs recreatief gebruikt om een trip te ervaren.
Advertenties en beloftes
De eerste advertenties voor Asthmador verschenen in Nederland in december 1921 in de Arnhemsche Courant. Aanvankelijk werd het gepresenteerd als een middel dat onmiddellijke verlichting bood. Vanaf 1925 werd de marketing agressiever: het werd niet alleen aangeprezen als verlichting, maar zelfs als een gegarandeerde behandeling voor astma en bronchitis, met een ‘niet goed, geld terug’-garantie.
Asthmador werd breed geadverteerd, zowel via reguliere advertenties als via teksten die leken op redactionele artikelen. De laatste vermeldingen van Asthmador in Nederlandse kranten dateren uit juni 1947, toen een apotheker in het Nieuwsblad van het Zuiden meldde dat het middel weer op voorraad was.
Zijn voorraad kwam overigens niet naar Nederland onder leiding van kapitein Collins met de Gamorganschine (zie foto 3), want die leed schipbreuk in 1932.
Het einde van Asthmador
Tot in de jaren 50 bleef Asthmador verkrijgbaar, totdat modernere astmamedicatie zoals inhalers de markt overnamen. Het gebruik van stoffen zoals belladonna en doornappel in reguliere geneeskunde werd steeds verder teruggedrongen, vanwege de risico’s die eraan verbonden waren.
Wat begon als een populair huismiddel tegen astma, bleek uiteindelijk een gevaarlijk product dat langzaam uit de handel verdween. Toch blijft het een fascinerend stukje geschiedenis dat ons herinnert aan de wisselwerking tussen geneeskunde, commercie en het vertrouwen van de consument.
Wat kunnen we hiervan leren?
Oude advertenties en medische producten laten zien hoe inzichten door de tijd heen veranderen. Wat vroeger als een wondermiddel werd gepresenteerd, kan later als gevaarlijk worden beschouwd. Dit geldt niet alleen voor Asthmador, maar voor talloze producten die ooit de schappen vulden. Het verleden biedt ons lessen over de medische wereld en hoe marketing soms sterker kan zijn dan wetenschap.
Ben jij weleens iets tegengekomen in oude kranten dat je verbaasde? Deel het in de reacties!
