Op bankinstelling, juffrouw gevraagd. Beslist accurate werkster, bekend met dubbele boekhouding en machineschrijven. Stenografie strekt tot aanbeveling.
Brieven zonder uitvoerige inlichtingen, opgaaf leeftijd, waar werkzaam en werkzaam geweest, verleden salaris enzovoort worden terzijde gelegd.
Gluren door de ramen van het verleden
Geïnspireerd door een podcast die ik onlangs luisterde, heb ik besloten om elke maand een bericht uit de krant van precies honderd jaar geleden te delen. Oude kranten geven je de kans door de ramen van het verleden te gluren. In de kleinste berichtjes lees je persoonlijke verhalen, over hoe mensen leefden, waar ze zich zorgen over maakten, en hoe anders, of juist hoe herkenbaar, hun wereld was.
Deze advertentie, die honderd jaar geleden in de krant stond, is daar een perfect voorbeeld van. Kort, krachtig en to the point. Maar als je verder kijkt, vertelt het ook een groter verhaal over de tijd waarin het werd geschreven.
Puzzelen met woorden
Het is niet gemakkelijk om deze advertentie te ontcijferen, maar ik denk dat ik met mijn poging aardig in de buurt kom. Een ‘juffrouw’ uit die tijd moest dus ook wel een beetje kunnen puzzelen, anders zou ze de advertentie misschien helemaal niet begrijpen. Aan de andere kant, als je bekend was met dubbele boekhouding, had je zeker enige opleiding genoten en was dit bericht waarschijnlijk geen grote opgave.
Hoeveel kostte zo’n advertentie?
Achter de korte, zakelijke toon van deze advertentie schuilt met name een financieel aspect. Afkortingen waren niet alleen handig om ruimte te besparen, maar ook om de kosten laag te houden.
Volgens de prijsopgave op de voorpagina van de krant zou deze advertentie van negen regels de bankinstelling 1 gulden en 17 cent hebben gekost. Was de tekst één regel langer geweest, dan had dat 1 gulden en 30 cent gekost. Vanaf elf regels werd het pas echt prijzig, want dan steeg de prijs met 20 cent per extra regel.
SMS’en avant la lettre
Het deed me denken aan de tijd voor WhatsApp en andere gratis berichtendiensten. Mijn vriendinnen en ik stuurden elkaar sms’jes, waarbij we gebonden waren aan een maximaal aantal tekens per bericht. Elk extra sms’je kostte geld, dus probeerden we onze boodschap zo kort mogelijk te houden, vaak met creatieve afkortingen.
Nu, met WhatsApp, kun je eindeloos lange berichten sturen. Maar toch blijft de gewoonte van afkorten bestaan, vooral bij jongeren (oma spreekt). Niet vanwege kosten of ruimtegebrek, maar om tijd te besparen. Al vraag ik me af of het ontcijferen van sommige afkortingen uiteindelijk niet méér tijd kost dan het versturen van volledige woorden.
Taal blijft in beweging
Deze advertentie laat niet alleen zien hoe de arbeidsmarkt honderd jaar geleden in elkaar zat, maar ook hoe taal zich aanpast aan technologie en omstandigheden. Van dure krantenadvertenties naar sms-taal en nu WhatsApp, de behoefte om zo efficiënt mogelijk te communiceren blijft bestaan. Alleen de reden waarom verandert steeds weer.
Ben jij weleens iets verrassends tegengekomen in een oude krant? Laat het me weten in de reacties!
